Eksploatacja torfu na Polesiu – aspekty środowiskowe

W okresie luty-październik 2024 prowadziliśmy analizy procesów decyzyjnych związanych z wydobyciem torfu na terenie Polesia Lubelskiego, w tym na obszarze Krowiego Bagna oraz analizy potencjalnego wpływu tej gałęzi gospodarki na przyrodę i zasoby wodne.

29.10.2024 w Urzędzie Gminy w Urszulinie odbyło się seminarium poświęcone kwestii wpływu wydobycia torfu na środowisko Polesia Lubelskiego z udziałem osób reprezentujących urzędy gmin, starostwa powiatowe, Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Lublinie oraz osoby związane z Towarzystwem dla Natury i Człowieka, Centrum Ochrony Mokradeł, UMCS.

W tym samym okresie opinia publiczna informowana była o sprawie eksploatacji torfu w m. Stręczyn (gm. Cyców), której efektem było zniszczenie torfowiska, na którym występowały rzadkie i chronione gatunki mchów i torfowców (artykuł Wirtualna Polska) Artykuł TVN: https://tvn24.pl/lublin/stary-streczyn-kopalnia-torfu-i-podejrzenie-zniszczenia-chronionego-gatunku-mchu-sprawe-bada-prokuratura-st8177048 

Koncesja na złoże Stręczyn, podobnie jak wiele innych koncesji w okolicy – wydana została bez pełnego procesu oceny oddziaływania na środowisko. W tym przypadku wbrew opinii RDOŚ. Decyzję o odstąpieniu od wymagania raportu OOŚ podjął wójt gminy Cyców.

Zapraszamy do zapoznania się poniżej z analizami dotyczącymi poszczególnych dziedzin oraz rekomendacjami.

ANALIZY:

• Piotr Chibowski Ocena wpływu wydobycia torfu na przyrodę Polesia Lubelskiego – wybrane aspekty (pobierz plik PDF)
• Jan Kucharzyk ” Wydobycie torfu a skuteczna ochrona roślin” (pobierz plik PDF)
• Sylwester Kraśnicki „Hydrogeologiczna analiza oddziaływania eksploatacji złóż torfu na obszarze Krowiego Bagna” (pobierz plik PDF)

WNIOSKI

• Częstą praktyką jest odstępowanie, decyzją wójta, od wymogu przeprowadzenia Oceny Oddziaływania na Środowisko. Procedura ta opiera się często na budzących wątpliwości opracowaniach (KIP – Karta Informacyjna Przedsięwzięcia) przygotowanych nierzadko przez osoby bez stosownych kompetencji (wymaganych przy raporcie OOŚ) zawierających naciągane założenia lub wnioski bez pokrycia. Efektem jest niepełne zbadanie stopnia zachowania torfowiska, walorów przyrodniczych, wpływu przedsięwzięcia na klimat, krajobraz a także ryzyko zanieczyszczenia wód podziemnych, w tym Głównego Zbiornika Wód Podziemnych 407
• Upowszechniło się błędne traktowanie torfu jako „naturalnego” i „odnawialnego” surowca a przekształconych torfowisk uznawanie a priori za środowisko bezwartościowe
• Rozwijające się dynamicznie wydobycie torfu na Krowim Bagnie osiągnęło sumarycznie skalę przemysłową. Łącznie powstałe w jego wyniku sztuczne zbiorniki wodne zajmują już powierzchnię ponad 50 ha co stanowi istotny czynnik trwale zmieniający stosunki wodne (w tym parowanie i odwadnianie sąsiednich terenów) oraz
  kształtujący krajobraz.

REKOMENDACJE

• Organom wydającym decyzje środowiskowe dot. koncesji na wydobycie torfu rekomendujemy: uznawanie za konieczne przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko oraz wnikliwą ocenę potencjalnego wpływu na walory przyrodnicze z uwzględnieniem specyfiki torfowisk o różnym stopniu zachowania i sprawdzenie przez kompetentnych specjalistów pod kątem występowania charakterystycznych dla tego środowiska cennych gatunków
• Rekomendujemy uświadomienie inwestorom oraz organom, że uzyskanie decyzji środowiskowej i koncesji nie zwalnia z przestrzegania przepisów o ochronie gatunkowej, w tym ew. konieczności uzyskania indywidualnych odstępstw od zakazów wynikających z ochrony gatunkowej
• Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska rekomendujemy prewencyjne rozpoznanie wszystkich torfowisk, które ujęte są przez administrację geologiczną w wykazie złóż, pod kątem stopnia zachowania, występowania charakterystycznych rzadkich i zagrożonych gatunków oraz potencjału renaturyzacji. W uzasadnionych przypadkach rekomendujemy wystąpienie do administracji geologicznej o wykreślenie/zaniechanie złóż.
• Władzom regionu, Ministerstwu Klimatu, instytucjom ochrony przyrody rekomendujemy wypracowanie regionalnej i krajowej polityki wobec torfowisk i wydobycia torfu uwzględniającej elementy polityki ochrony przyrody, polityki klimatycznej oraz dostosowania do zmian klimatu, w tym zapobieganiu suszy i powodziom.
• Rekomendujemy podjęcie eksperckiej, naukowej debaty o znaczeniu i potencjale Krowiego Bagna, jako największego w regionie obszaru torfowiskowego. Przedmiotem multidyscyplinarnej analizy powinny stać się możliwa rola Krowiego Bagna w rozbudowie obszarów chronionych w myśl Strategii Bioróżnorodności UE, potencjał renaturyzacji oraz potencjał usług ekosystemowych w kontekście adaptacji do zmian klimatu.
• Branży ogrodniczej, samorządom i instytucjom decyzyjnym w zakresie urządzania terenów zieleni publicznej, Lasom Państwowym oraz prywatnym inwestorom i konsumentom indywidualnym rekomendujemy uwzględnianie znaczenia torfowisk dla redukcji emisji cieplarnianych, kształtowania stosunków wodnych i ochrony przyrody. Apelujemy o rozpoznanie dostępności alternatyw beztorfowych i możliwie najszersze stosowanie ich w planowanych pracach.

DODATKOWE INFORMACJE

• Miejsce torfu jest w torfowisku – Centrum Ochrony Mokradeł o wydobyciu torfu na Podlasiu
• Projekt Strategii Ochrony Mokradeł)(GDOŚ, 2022)
• Uwagi Centrum Ochrony Mokradeł do Studium gm. Czyże w kontekście wydobycia torfu
• Rozgrzebane torfowiska emitują ogromne ilości gazów cieplarnianych. W Polsce wydobycie torfu rośnie (Gazeta Wyborcza)