Eksploatacja torfu na Polesiu – aspekty środowiskowe |

W okresie luty-październik 2024 prowadziliśmy analizy procesów decyzyjnych związanych z wydobyciem torfu na terenie Polesia Lubelskiego, w tym na obszarze Krowiego Bagna oraz analizy potencjalnego wpływu tej gałęzi gospodarki na przyrodę i zasoby wodne.

29.10.2024 w Urzędzie Gminy w Urszulinie odbyło się seminarium poświęcone kwestii wpływu wydobycia torfu na środowisko Polesia Lubelskiego z udziałem osób reprezentujących urzędy gmin, starostwa powiatowe, Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska oraz osoby związane z Towarzystwem dla Natury i Człowieka, Centrum Ochrony Mokradeł, UMCS.

W tym samym okresie opinia publiczna informowana była o sprawie eksploatacji torfu w m. Stręczyn (gm. Cyców), której efektem było zniszczenie torfowiska, na którym występowały rzadkie i chronione gatunki mchów i torfowców (artykuł Wirtualna Polska) Artykuł TVN: https://tvn24.pl/lublin/stary-streczyn-kopalnia-torfu-i-podejrzenie-zniszczenia-chronionego-gatunku-mchu-sprawe-bada-prokuratura-st8177048

Koncesja na złoże Stręczyn, decyzją wójta gminy Cyców – podobnie jak wiele innych koncesji w okolicy – wydana została bez pełnego procesu oceny oddziaływania na środowisko. W tym przypadku wbrew opinii RDOŚ.

Zapraszamy do zapoznania się poniżej z analizami dotyczącymi poszczególnych dziedzin oraz rekomendacjami.

ANALIZY:

Piotr Chibowski Ocena wpływu wydobycia torfu na przyrodę Polesia Lubelskiego – wybrane aspekty (pobierz plik PDF)
Jan Kucharzyk ” Wydobycie torfu a skuteczna ochrona roślin” (pobierz plik PDF)
Sylwester Kraśnicki „Hydrogeologiczna analiza oddziaływania eksploatacji złóż torfu na obszarze Krowiego Bagna” (pobierz plik PDF)

WNIOSKI

Częstą praktyką jest odstępowanie, decyzją wójta, od wymogu przeprowadzenia Oceny Oddziaływania na Środowisko. Procedura ta opiera się nieczęsto na budzących wątpliwości opracowaniach, zawierających naciągane założenia. Efektem jest ryzyko niepełnego zbadania stopnia zachowania torfowiska, walorów przyrodniczych, wpływu przedsięwzięcia na klimat, krajobraz a także ryzyko zanieczyszczenia wód podziemnych, w tym GZWP
Upowszechniło się się traktowanie torfu jako „naturalnego” i odnawialnego surowca a przekształconych torfowisk uznawanie apriori za środowisko bezwartościowe
Rozwijające się dynamicznie wydobycie torfu na Krowim Bagnie osiągnęło sumarycznie skalę przemysłową. Łącznie powstałe w jego wyniku sztuczne zbiorniki wodne zajmują już powierzchnię ponad 50 ha co stanowi istotny czynnik trwale zmieniający stosunki wodne (w tym parowanie i odwadnianie sąsiednich terenów) oraz
kształtujący krajobraz.

REKOMENDACJE

Organom wydającym decyzje środowiskowe dot. koncesji na wydobycie torfu rekomendujemy: uznawanie za wymagane przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko oraz wnikliwą ocenę potencjalnego wpływu na walory przyrodnicze z uwzględnieniem specyfiki torfowisk o różnym stopniu zachowania i sprawdzenie przez kompetentnych specjalistów pod kątem występowania charakterystycznych cennych gatunków
Rekomendujemy uświadomienie inwestorom oraz organom, że uzyskanie decyzji środowiskowej i koncesji nie zwalnia z przestrzegania zapisów o ochronie gatunkowej, w tym ew. konieczności uzyskania indywidualnych odstępstw od zakazów wynikających z ochrony gatunkowej
Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska rekomendujemy prewencyjne rozpoznanie wszystkich torfowisk, które ujęte są przez administrację geologiczną w wykazie złóż, pod kątem stopnia zachowania, występowania charakterystycznych rzadkich i zagrożonych gatunków oraz potencjału renaturyzacji. W uzasadnionych przypadkach rekomendujemy wystąpienie do administracji geologicznej o wykreślenie/zaniechanie złóż.
Władzom regionu, Ministerstwu Klimatu, instytucjom ochrony przyrody rekomendujemy wypracowanie regionalnej i krajowej polityki wobec torfowisk uwzględniającej elementy polityki ochrony przyrody, polityki klimatycznej oraz dostosowania do zmian klimatu, w tym zapobieganiu suszy i powodziom.
Rekomendujemy podjęcie eksperckiej, naukowej debaty o znaczeniu i potencjale Krowiego Bagna, jako największego w regionie obszaru torfowiskowego. Przedmiotem multidyscyplinarnej analizy powinny stać się możliwa rola Krowiego Bagna w rozbudowie obszarów chronionych w myśl Strategii Bioróżnorodności UE, potencjał renaturyzacji oraz potencjał usług ekosystemowych w kontekście adaptacji do zmian klimatu.
Branży ogrodniczej, instytucjom kształtującym politykę zamówień publicznych w obszarze urządzania publicznej, Lasom Państwowym oraz konsumentom indywidualnym rekomendujemy uwzględnianie znaczenia torfu torfowisk dla redukcji emisji cieplarnianych, kształtowania stosunków wodnych i ochrony przyrody. Apelujemy rozpoznanie dostępności alternatyw beztorfowych i możliwie najszersze stosowanie ich w planowanych pracach.