Nieobecni sąsiedzi – „szlakiem cmentarzy” |

PROPOZYCJE TRAS SAMOCHODOWYCH SZLAKIEM ZABYTKOWYCH CMENTARZY PRAWOSŁAWNYCH

TRASA 1 Polesie – wariant I

Po drodze wiele jezior, trasa biegnie wokół Poleskiego Parku Narodowego, jest tez okazja zobaczyć kilka ciekawych świątyń.

104 km, ok 1 h 30 min – h 50 min jazdy link do mapy:

1) Dratów, nowy cmentarz

Zwiedzanie warto zacząć od cerkwi pw. św. Mikołaja z końca XIX w. Obok cmentarz wojenny.

Nowy cmentarz znajduje się na pn wschód od cerkwi, dojazd drogą szutrową. Cmentarz użytkowany. Na cmentarzu zachowało się kilka kamiennych nagrobków z miejskich warsztatów oraz kilka przykładów nagrobków drewnianych „udających kamienne” najpewniej dzieła nieznanego rzemieślnika aktywnego w okresie międzywojennym w tych stronach. Więcej podobnych pomników na cmentarzu rzym-kat w Kijanach Omówienie i szczegółowa inwentaryzacja cmentarza – link

2) Dratów – starszy cmentarz

Położony na pn- zachód od nowego, po wschodniej stronie drogi szutrowej. Cmentarz jest ogrodzony i często zamknięty – o kontakt z opiekunem cmentarza można pytać w lubelskiej parafii prawosławnej/kancelarii archidiecezji przy ul. Ruskiej. Zachowało się kilka ciekawych, wysokiej klasy nagrobków kamiennych z lubelskich warsztatów profesjonalnych

3) Lejno

Położony ok 80 m na północ od drogi. Uwagę zwraca misterny nagrobek Julii Tonkiel z piaskowca i żeliwa z motywem bluszczu oraz żeliwna płyta w ogrodzeniu.

Po drodze do Holi cerkiew w Sosnowicy, w pobliżu również cmentarz

4) Hola

W sąsiedztwie drewniana cerkiew św. Antoniego Pieczerskiego i św. Męczennicy Paraskiewy oraz skansen, na cmentarzu kaplica z XIX w. Liczne nagrobki kamienne i betonowe, zarówno profesjonalne z piaskowca i granitu, jak i rzemieślnicze, betonowe, a także archaiczne formy z kamienia

5) Lubień

Lokalne formy betonowe i monumentalne krzyże drewniane z kutymi zwieńczeniami. Wysokiej klasy nagrobki żeliwne i kamienne

6) Wyryki- Adampol

W lesie po wschodniej stronie drogi. Przy wjeździe do lasu tablica o cmentarzu i wysoki dębowy krzyż. Wcześniej wśród zabudowy znajduje się również cmentarz w Wyrykach Woli

7) Suchawa

Cerkiew z ciekawymi malowidłami na blasze, cmentarz na wsch. od cerkwi Jeden z bardziej malowniczo położonych cmentarzy w regionie. Krajobraz kształtują wysokie drewniane krzyże

8) Wytyczno

Sąsiaduje z cmentarzem wojennym z 1939

9) Andrzejów

Cmentarz znajduje się na wczesnośredniowiecznym grodzisku

TRASA 2. Polesie – cz. II

link do mapy 70 km

Trasa może być przedłużeniem trasy nr 1. i zaczynać się na cmentarzu w Andrzejowie

1_) Cmentarz praw. w Wereszczynie, zachowany szczątkowo
(dokładna inwentaryzacja cmentarza – link)

2_ ) Cm. praw. w Tarnowie: ciekawe nagrobki z piaskowca – płyty poziome.

3) Cm. Praw. w Syczynie – sąsiaduje z cm. katolickim, na wzniesieniu

Po drodze również cmentarz w Kolonii Busówno – przylega od wschodu do drogi z Wólki Tarnowskiej do Wierzbicy

4) cm. praw. w Pniównie

5. Cmentarz unicki i prawosławny w Olchowcu

6. Cm. praw. w Cycowie

7. Cment. ewangelicki w Cycowie, ul. Nowa

8, cmentarz praw. w Świerszczowie
(dokładna inwentaryzacja cmentarza – link)

TRASA 3: POLESIE NADBUŻANSKIE PĘTLA LASÓW SOBOBORSKICH

Co na trasie? Trasa prowadzi dookoła niedoszłego, a może przyszłego Sobiborskiego Parku Narodowego, cmentarze położone są wśród bagien, podróżujemy skrajem Doliny Bugu. Zobaczymy resztki lasu drewnianych krzyży, dziesiątki kowalskiej roboty krzyżyków – to najbardziej typowe dla tego regionu.

Link do mapy 83 km

Cm praw. w Suchawie (por. trasa nr 1 p. 7)
Cm w Sobiborze – dojazd drogą leśną od leśnictwa. Mnóstwo potężnych krzyży drewnianych i przykład tego jak banalne betonowe odlewy tworzą piękny, treściwy krajobraz.
cm. w Zbereżu – dojazd lub dojście drogą leśną przy kapliczce pomniku „Żelaznego”, na cmentarzu m.in lapidarium kowalskich krzyżyków (dokładna inwentaryzacja cmentarza – link)
cm. w Kosyniu, ok 300 m za cmentarzem katolickim – lapidarium krzyżyków kowalskich i jedno z najbardziej uroczych dzieł poezji cmentarnej na Polesiu.
cm. w Uhrusku-Kobylicach + ew. cm katolicki, kościół i cerkiew w Uhrusku
cmentarz praw. w Hańsku

TRASA 4 POGRANICZE BIŁGORAJSKO – GALICYJSKIE

Co zobaczymy? Większość przebiegu to cmentarze z nagrobkami z ośrodka józefowskiego, końcówka to dominacja krzyży bruśnieńskich. Trasa daje możliwość obserwacji różnic wynikających z odrębnej historii – przynależności do różnych zaborów – różnice religijne, różne języki, różne nagrobki, teologia

Link do mapy 97 km

Biłgoraj lapidarium i kompleks cmentarzy przy ul. Lubelskiej
Sól, cmentarz prawosławny nad rzeką Ładą (inwentaryzacja cmentarza – link)
Księżpol, cm. prawosławny
Chmielek, cm. prawosławny
Babice, cm praw. nowy (pomniki – upamiętnienia zmarłych na obczyźnie (inwentaryzacja cmentarza – link)
Babice – stary cmentarz unicki i prawosławny (inwentaryzacja cmentarza – link)
Różaniec cm. unicki i prawosławny (inwentaryzacja cmentarza – link) Uwaga – dojazd możliwy drogą bitą od zachodu lub przez teren szkoły
W Obszy resztki starego cmentarza unickiego, potem prawosławnego – po wschodniej stronie kompleksu „Zagrody”
Zamch – zespół cmentarzy
– Wjeżdżamy do Galicji – dwa cmentarze w Lublińcu – nagrobki bruśnieńskie
Huta Różaniecka i ciekawe krzyże bruśnieńskie przy ruinach cerkwi
ew. zamiast kierunku na Hutę/Susiec można odwiedzić drewniane cerkwie i cmentarze w Żukowie, Gorajcu, Bruśnie Nowym i najbogatszy z z cmentarzy w tej części kraju – cmentarz greckokatolicki w Bruśnie Starym

TRASA 5: DZIKIE POLA I POGRANICZE NA POGRANICZU

67 km Link do mapy

Co na trasie? rajd przez tzw. Dzikie Pola skrajem dawnej Galicji (imperium kamieniarzy z Brusna) i Kongresówki (imperium kamieniarzy z Józefowa).
Trasa daje możliwość obserwacji różnic wynikających z odrębnej historii – przynależności do różnych zaborów – różnice religijne, różne języki, różne nagrobki, teologia . Na trasie szereg przepięknych drewnianych cerkwi greckokatolickich. Uwaga! Fragment między cerkwią w Mycowie a Dłużniowem może być trudno przejezdny – warto rozważyć wariant powrotu na trasę dołhobyczowską (Chochłów) i dojazdu do Dłużniowa asfaltem

Cmentarz prawosławny w Telatynie
Wjeżdżamy do Galicji i wszystko sie zmienia. Cmentarz gr-kat w Ulhówku z rzeźbą św. Pawła
Cerkiew w Korczminie (po drodze po lewej stronie cmentarz w Korczminie
Cerkiew w Budyninie, w pobliżu również cmentarz gr-kat
Cmentarz gr-kat w Chłopiatynie (wcześniej przy zjeździe z głównej drogi również cerkiew w Chłopiatynie) – na przeciwko okropna wieża widokowa z której widać np cerkiew w Dłużniowie
Cerkiew i cmentarz przycerkiewny w Mycowie (z wprowadzającą w błąd tablicą za to jeden z bardziej fotogenicznych obiektów na trasie)
Cmentarz gr-kat w Mycowie ze słynną kaplicą
Cmentarz gr-kat w Dłużniowie z bogactwem rzeźb figuralnych i cerkiew w Dłużniowie
Gdzieś koło Oszczowa wjeżdżamy do Kongresówki i znów wiele się zmienia. To jest moment na dostrzeżenie wielowymiarowego piętna historii w krajobrazie od różnic polityki narodowościowej i religijnej zaborców po intensywność walk z UPA i przebieg wysiedleń ludności po II wś.
Cmentarz w Dołhobyczowie, wcześniej po lewej odnowiona cerkiew prawosławna w Dołhobyczowie
Cmentarz w Prehoryłem z jednym z najstarszych nagrobków na Lubelszczyźnie (wcześniej przy drodze cmentarz w Gołębiu/Hołubiu)
katolicko-prawosławny cmentarz w Kryłowie (można zrobić skok w bok do św. Wilka z Mikołajem lub na zamek na wyspie.

TRASA 6 – PO CZARNEJ ZIEMI

Trasa zaczyna się w Kryłowie i może być przedłużeniem trasy 5. Wiedzie przez okolice Hrubieszowa znane z urodzajnej gleby, ale też najtragiczniejszego na Lubelszczyźnie przebiegu konfliktu polsko-ukraińskiego. Czarna to w tym przypadku także spalona ziemia. Zobaczymy bogactwo form nagrobków z Józefowa, z Brusna, a do 1938 roku zobaczylibyśmy na trasie kilkanaście pięknych cerkwi.

link do trasy cz I (60 km)

link do trasy cz. II (30 km)

1). Cmentarz w Kryłowie (koniec trasy nr 5)

2) Cmentarz w Małkowie Kolonii + miejsce pamięci

3) Cmentarz w Szychowicach – miejsce pamięci ukraińskich mieszkańców

4) Cmentarz w Kosmowie (szczegółowa inwentaryzacja – link)

5) Cmentarz w Mienianach (szczegółowa inwentaryzacja – link)

6) Cmentarz w Czerniczynie (szczegółowa inwentaryzacja – link)

7) Cmentarz w Werbkowicach (monografia cmentarza – link)

8) Cmentarz w Dobromierzycach (nagrobki po łacinie, polsku, ukraińsku i rosyjsku)

9) Cmentarzyk w Peresołowicach

CzII